Konjonktiva

Konjonktiva Nedir? Belirtileri, Konjonktivit, Gözde Leke ve Kanlanma 

Gözlerimiz, dünyaya açılan en hassas pencerelerimizdir. Bu pencereleri dış etkenlerden koruyan, sağlıklı ve nemli kalmasını sağlayan görünmez bir kalkan vardır: konjonktiva. Ancak bu önemli doku iltihaplandığında, kanlandığında veya üzerinde bir leke belirdiğinde, “göz nezlesi”nden “gözde kan oturması”na kadar pek çok endişe verici duruma yol açabilir. Peki, konjonktiva tam olarak nedir ve göz sağlığımız için neden bu kadar önemlidir?

Bir göz hastalıkları uzmanı olarak, bu konuda en sık karşılaşılan sorunları ve hastaların merak ettiği tüm soruları, bilimsel gerçekleri sade ve anlaşılır bir dille açıklayarak bu rehberde bir araya getirdim. Amacımız, gözünüzdeki belirtileri daha iyi anlamanıza ve doğru adımları atmanıza yardımcı olmaktır.

Konjonktiva Nedir ve Ne İşe Yarar?

Konjonktiva, gözün beyaz kısmını (sklera) ve göz kapaklarının iç yüzeyini kaplayan ince, şeffaf ve damarlı bir mukoza zarıdır. Gözün adeta bir “koruyucu örtüsü” gibidir.

• Anatomik Yapısı: Üç bölümden oluşur:
  1. Bulbar Konjonktiva: Gözün beyaz kısmını örter.
  2. Palpebral Konjonktiva: Göz kapaklarının içini döşer.
  3. Forniks: Bu iki bölümün birleştiği, kapakların derinindeki kıvrımlı alandır.
• Görevleri:
  1. Koruma: Gözü toz, duman ve mikroorganizmalar gibi dış etkenlerden korur.
  2. Kayganlık Sağlama: İçerdiği özel goblet hücreleri sayesinde müsin (sümüksü bir madde) salgılayarak göz yüzeyinin nemli ve kaygan kalmasına yardımcı olur, bu da göz kırpma sırasında konfor sağlar.
  3. Bağışıklık: Gözü enfeksiyonlara karşı savunan önemli bağışıklık hücreleri içerir.

En Sık Görülen Sorun: Konjonktivit (Göz Nezlesi)

Konjonktivit, konjonktiva tabakasının iltihaplanmasıdır. Bu iltihaplanma, zarın içindeki kan damarlarının genişlemesine neden olarak göze tipik kırmızı veya pembe rengi verir. Üç ana türü vardır ve tedavileri tamamen farklıdır.

Viral Konjonktivit

En sık görülen ve son derece bulaşıcı olan tiptir. Genellikle soğuk algınlığı veya üst solunum yolu enfeksiyonuna neden olan virüsler (özellikle Adenovirüs) tarafından oluşturulur.

• Belirtileri: Genellikle bir gözde başlar ve birkaç gün içinde diğerine de bulaşır. Belirgin kızarıklık, sulu ve şeffaf akıntı, batma hissi ve ışığa hassasiyet tipiktir.
• Tedavi: Antibiyotiklerin virüslere etkisi yoktur. Vücudun virüsü yenmesi beklenir, bu süreç 7-14 gün sürebilir. Soğuk kompres ve suni gözyaşı damlaları şikayetleri hafifletebilir.

Bakteriyel Konjonktivit

Bu tür de bulaşıcıdır.

• Belirtileri: En tipik özelliği, sabahları göz kapaklarının birbirine yapışmasına neden olan yoğun, sarı-yeşil renkli, yapışkan çapaklanmadır. Gözde kum varmış gibi batma hissi de belirgindir.
• Tedavi: Doktor tarafından reçete edilen antibiyotikli göz damlaları veya merhemler ile tedavi edilir. Tedaviye başlandıktan 24-48 saat sonra genellikle hızlı bir iyileşme görülür.

Alerjik Konjonktivit

Bulaşıcı değildir. Vücudun polen, ev tozu akarı, hayvan tüyü gibi alerjenlere karşı verdiği bir reaksiyondur.

• Belirtileri: En ayırt edici özelliği şiddetli kaşıntıdır. Genellikle her iki gözü aynı anda etkiler. Sulu akıntı, hapşırma ve burun akıntısı gibi diğer alerjik belirtiler eşlik edebilir.
• Tedavi: Tedavide antihistaminik veya mast hücre stabilizatörü içeren göz damlaları kullanılır. Alerjenden uzak durmak ve soğuk kompres uygulamak şikayetleri hafifletir.

 Konjonktivitli kişiler, hastalığın yayılmasını önlemek için havlu, yastık kılıfı gibi kişisel eşyalarını mutlaka ayırmalı ve ellerini sık sık yıkamalıdır.

Konjonktiva Altı Kanama (Subkonjonktival Hemoraji)

Gözde Aniden Beliren Kan Lekesi Neden Olur?

Bu durum, konjonktivanın altındaki küçük bir kan damarının çatlaması sonucu kanın bu zarın altına sızmasıdır. Genellikle şiddetli öksürük, hapşırma, ıkınma, ağır kaldırma, tansiyon yükselmesi veya küçük bir travma sonrası aniden ortaya çıkar.

Tehlikeli midir? Görmeyi Etkiler mi?

Görünümü oldukça korkutucu olsa da, Gözde kanlı görünüm korkutucu olsa da çoğu zaman ciddi değildir. Tıpkı ciltteki bir morluk gibidir. Görmeyi kesinlikle etkilemez ve genellikle ağrıya neden olmaz.

Tedavi ve İyileşme Süreci

 Özel bir tedavisi yoktur. Kan, vücut tarafından 1-2 hafta içinde kendiliğinden emilerek kaybolur. Bu süreçte renk değiştirerek önce kırmızıdan sarı-yeşile, sonra da normale döner.

Konjonktiva Üzerindeki Leke ve Yapılar

• Pinguekula (Sarı Leke): Genellikle gözün buruna yakın tarafında, beyaz kısmında ortaya çıkan sarımsı, hafif kabarık bir lekedir. Güneşin UV ışınlarına ve kronik tahrişe (rüzgar, toz) bağlı oluşan bir tür doku dejenerasyonudur. Genellikle zararsızdır ve tedavi gerektirmez.
• Pterjium (Et Yürümesi): Pinguekulanın ilerlemiş bir formu olarak kabul edilebilir. Konjonktiva dokusunun, gözün saydam tabakası olan kornea üzerine doğru yürümesidir. İlerleyerek astigmata ve görme aksını kapatarak görme kaybına neden olabilir. İlerleyen vakalarda cerrahi olarak çıkarılması gerekir.
• Nevüs (Ben): Tıpkı ciltteki gibi, gözün beyaz kısmında da kahverengi veya renksiz benler oluşabilir. Genellikle zararsızdır ancak boyut, renk veya şeklinde bir değişiklik olup olmadığı konusunda bir göz doktoru tarafından düzenli olarak takip edilmelidir.
• Konjonktiva Kisti: İçi berrak bir sıvıyla dolu, ince duvarlı bir baloncuktur. Genellikle zararsızdır ve küçükse tedavi gerektirmez. Büyürse veya rahatsızlık verirse basit bir cerrahi işlemle alınabilir.

Diğer Durumlar ve Belirtiler

• Kemozis: Konjonktivanın aşırı derecede şişmesi ve su toplamasıdır. Genellikle şiddetli alerjiler veya enfeksiyonlar sonrası görülür ve jelimsi bir görünüm alır.
• Anemiye Bağlı Solukluk: Göz kapağının içini döşeyen palpebral konjonktivanın normalde pembe-kırmızı olan renginin soluklaşması, kansızlığın (anemi) önemli bir belirtisi olabilir.
• Dev Papiller Konjonktivit: Genellikle kontakt lens kullanıcılarında veya göz protezi olanlarda, üst göz kapağının iç yüzeyinde büyük kabarcıkların (papilla) oluştuğu bir alerjik reaksiyondur.

Tıbbi İşlemler ve Müdahaleler

• Konjonktiva Muayenesi: Göz doktoru tarafından biyomikroskop (slit-lamp) adı verilen özel bir mikroskopla yapılır. Bu sayede dokunun tüm detayları incelenebilir.
• Biyopsi: Konjonktiva üzerindeki bir lezyonun (özellikle nevüs veya şüpheli kitle) doğasını anlamak için, küçük bir parça alınarak patolojik incelemeye gönderilmesi işlemidir.
• Cerrahi Müdahaleler: Pterjium, büyük kistler veya tümörler, genellikle lokal anestezi altında cerrahi olarak çıkarılabilir.

 “Konjonktiva altı kanama, görüntüsü nedeniyle hastaları en çok endişelendiren durumlardan biridir. Ancak altta yatan bir travma veya kanama bozukluğu yoksa, bu durum çoğunlukla zararsızdır ve bir-iki hafta içinde kendiliğinden tamamen iyileşir.” – Uzm. Dr. Y.

 Konjonktivit Türleri Karşılaştırma Tablosu

 Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

Konjonktiva nedir, nerede bulunur?

Konjonktiva, gözün beyaz kısmını ve göz kapaklarının içini kaplayan, gözü koruyan ve nemli tutan şeffaf bir zardır.

Göz nezlesi (konjonktivit) neden olur, bulaşıcı mı?

Virüsler, bakteriler veya alerjiler nedeniyle olabilir. Viral ve bakteriyel türleri son derece bulaşıcıdır; alerjik türü ise bulaşıcı değildir.

Konjonktivit kaç günde geçer?

Viral konjonktivit genellikle 7-14 gün, tedavi edilen bakteriyel konjonktivit 3-7 gün sürer. Alerjik konjonktivit ise alerjenle temas sürdüğü müddetçe devam edebilir.

Gözde kan lekesi neden oluşur, tehlikeli mi?

Genellikle öksürük, ıkınma gibi nedenlerle küçük bir damarın çatlamasıyla oluşur. Görüntüsü korkutucu olsa da genellikle tehlikeli değildir ve 1-2 haftada kendiliğinden geçer.

Pinguekula ve pterjium arasındaki fark nedir?

Pinguekula gözün beyazında sarımsı bir lekedir ve korneaya ilerlemez. Pterjium ise kornea üzerine doğru ilerleyen etli bir dokudur ve görmeyi tehdit edebilir.

Alerjik konjonktivit nasıl geçer?

Alerjenden uzak durmak, soğuk kompres uygulamak ve doktorun verdiği antihistaminik göz damlalarını kullanmakla geçer.

Göz beyazındaki benler (nevüsler) zararlı mı?

Genellikle zararsızdır, ancak ciltteki benler gibi bir göz doktoru tarafından düzenli olarak takip edilmeleri önemlidir.

Göz nezlesi kaç günde geçer?

Viral tip 1-2 hafta, tedavi edilen bakteriyel tip ise birkaç gün içinde düzelir.

Gözdeki kan lekesi kendiliğinden geçer mi?

Evet, genellikle 1-2 hafta içinde vücut tarafından emilerek kendiliğinden kaybolur.

Pinguekula tedavi gerektirir mi?

Genellikle hayır. Sadece iltihaplanırsa veya çok büyürse damla tedavisi veya cerrahi gerekebilir.

Gözde et yürümesi (pterjium) tekrarlar mı?

Evet, özellikle ameliyat sonrası güneşten iyi korunulmazsa tekrarlama riski vardır.

Alerjik konjonktivit nasıl anlaşılır?

En belirgin özelliği, genellikle her iki gözde birden olan şiddetli kaşıntıdır.

Kontakt lens konjonktivit yapar mı?

Kötü hijyen veya uzun süreli kullanım, enfeksiyöz veya alerjik (dev papiller) konjonktivite zemin hazırlayabilir.

Gözümde ben var, lazerle alınır mı?

Hayır, konjonktivadaki benler genellikle cerrahi olarak çıkarılır ve patolojik incelemeye gönderilir.

Konjonktivitli çocuk okula gidebilir mi?

Viral ve bakteriyel konjonktivit bulaşıcı olduğu için, doktorun önerdiği süre boyunca (genellikle 24-48 saat veya akıntı kesilene kadar) okula gitmemelidir.

 Konjonktiva, göz sağlığının sessiz ama en önemli koruyucularından biridir. Bu dokuyla ilgili kızarıklık, kanlanma, lekelenme veya akıntı gibi belirtiler yaşıyorsanız, bu durum genellikle basit ve tedavi edilebilir bir soruna işaret eder. Ancak altta yatan nedenin doğru şekilde belirlenmesi ve uygun tedaviye başlanması için bir göz hastalıkları uzmanına danışmanız en doğru yaklaşımdır.