Prematüre Retinopatisi (ROP)

Prematüre Retinopatisi (ROP) Nedir? Tanısı, Evreleri ve Tedavi Süreci

Bir bebeğin zamanından önce dünyaya gelmesi, aileler için birçok endişeyi de beraberinde getiren zorlu bir süreçtir. Bu süreçte karşılaşılan en önemli sağlık sorunlarından biri de, prematüre bebeklerin göz sağlığını tehdit eden Prematüre Retinopatisi (ROP)’dir. Erken teşhis ve doğru tedavi ile ciddi sonuçların önüne geçilebilen bu hastalık hakkında bilgi sahibi olmak, ailelerin süreci daha bilinçli yönetmesine yardımcı olur. Bu rehberde, ROP’nin ne olduğundan başlayarak tarama süreçlerine, evrelerine, tedavi yöntemlerine ve uzun dönemdeki etkilere kadar tüm merak edilenleri bulabilirsiniz.

Prematüre Retinopatisi (ROP) Nedir?

Prematüre Retinopatisi (ROP), erken doğan bebeklerin gözlerinin arka kısmında yer alan ve görmeyi sağlayan sinir ağı tabakası olan retinadaki kan damarlarının gelişimini tam olarak tamamlayamaması sonucu ortaya çıkan bir göz hastalığıdır. Normal bir gebelikte, retinadaki damarlanma doğuma yakın haftalarda tamamlanır. Ancak bebek erken doğduğunda bu süreç yarım kalır. Doğum sonrası anormal damar gelişimleri, kanamalar ve sonuç olarak retinanın yerinden ayrılması (retina dekolmanı) gibi ciddi sorunlar yaşanabilir.

Bu hastalık, özellikle düşük doğum ağırlıklı ve erken haftada doğan prematüre bebekler arasında daha yaygındır.

Risk Faktörleri ve Nedenleri

ROP’nin temel nedeni, bebeğin anne karnındaki gelişimini tamamlayamadan doğmasıdır. Risk faktörleri şunlardır:

• Düşük Doğum Haftası ve Ağırlığı: Genellikle 32 haftadan önce ve 1500 gramdan daha düşük bir ağırlıkla doğan bebekler en yüksek risk grubundadır. Risk, bebek ne kadar erken ve küçük doğarsa o kadar artar.
• Oksijen Tedavisi: Prematüre bebeklerin akciğerleri yeterince gelişmediği için ihtiyaç duydukları yüksek konsantrasyonlu oksijen tedavisi, retinadaki damar gelişimini olumsuz etkileyebilir. Ancak bu, bebeğin hayatı için zorunlu bir tedavidir ve doktorlar tarafından yakından takip edilir.
• Ek Sağlık Sorunları: Bebekte görülen enfeksiyonlar, solunum sıkıntıları ve kan nakli gibi durumlar da riski artırabilir.
• Genetik Faktörler: ROP doğrudan genetik geçişli bir hastalık olmasa da, bazı ailelerde yatkınlık görülebildiğine dair çalışmalar bulunmaktadır.

ROP’de erken tanı ve düzenli takip, körlüğü önlemenin anahtarıdır.

ROP Muayenesi ve Tarama Süreci

Erken tanı için risk grubundaki tüm bebeklere ROP taraması yapılması zorunludur.

İlk Muayene Ne Zaman Yapılır?

Genellikle doğumdan sonraki 4 ila 6. haftalar arasında, bebeğin durumu stabil hale geldiğinde yapılır.

Muayene Nasıl Yapılır?

 Muayeneden yaklaşık 30-45 dakika önce, göz bebeklerini büyütmek için özel damlalar damlatılır. Göz Hastalıkları Uzmanı (Oftalmolog), indirekt oftalmoskop adı verilen bir alet ve özel bir mercek yardımıyla veya RetCam gibi dijital görüntüleme sistemleriyle retinanın en uç kısımlarına kadar detaylı bir şekilde inceler.

Bebeğe Acı Verir mi?

 Muayene sırasında bebeğin gözünün açık tutulması için kullanılan alet (spekulum) ve ışık nedeniyle bebekte bir rahatsızlık ve ağlama görülebilir. Ancak işlem kalıcı bir zarar vermez ve bebeğin görmesini kurtarmak için hayati öneme sahiptir.

“Damarlanma Tamamlandı” Ne Demek?

 Bu, retinadaki kan damarlarının normal bir şekilde gelişerek ulaşması gereken en uç sınıra ulaştığı ve ROP riskinin ortadan kalktığı anlamına gelir. Bu, ailenin beklediği en iyi haberdir.

Bebeğiniz 32 haftadan önce veya 1500 gramdan düşük doğduysa, doktorunuzun önerdiği zamanda ROP taramasının mutlaka yapıldığından emin olun.

Evreler, Plus Hastalığı ve Genetik Faktörler

ROP, hastalığın şiddetine göre 5 evreye ayrılır:

• Evre 1-2: Hastalığın hafif evreleridir. Anormal damarlanma başlamıştır ancak genellikle tedavi gerektirmez ve büyük oranda kendiliğinden geriler. Yakın takip yeterlidir.
• Evre 3: Anormal damarların belirgin şekilde çoğaldığı ve retinadan dışarı doğru büyüdüğü kritik evredir. Bu evrede tedavi kararı verilir.
• Evre 4-5: Hastalığın en ileri evreleridir. Retinada kısmi (Evre 4) veya tam (Evre 5) dekolman (retinanın yerinden ayrılması) gelişmiştir. Bu evreler acil cerrahi müdahale gerektirir ve kalıcı görme kaybı riski çok yüksektir.

Plus (Artı) Hastalık: Evreden bağımsız olarak, retinadaki damarlarda belirgin bir genişleme ve kıvrımlanma olması durumudur. “Plus” varlığı, hastalığın aktif ve agresif seyrettiğini gösterir ve acil tedavi gerekliliğine işaret eder.

Tedavi Yöntemleri ve Müdahale Seçenekleri

Tedavi kararı, hastalığın evresine, bulunduğu bölgeye ve “plus” olup olmamasına göre verilir.

• Lazer Tedavisi (İndirekt Lazer Fotokoagülasyon): En yaygın ve standart tedavi yöntemidir. Damarlanmanın olmadığı (avasküler) retina alanlarına lazer ışınları uygulanarak anormal damar gelişimini tetikleyen sinyallerin ortadan kaldırılması hedeflenir. İşlem genellikle genel anestezi altında yapılır.
• Anti-VEGF Enjeksiyonu (Göz İçi İğne): Anormal damar gelişimini sağlayan VEGF adlı maddeyi bloke eden bir ilacın, gözün içine çok ince bir iğneyle enjekte edilmesidir. Özellikle retinanın arka kısımlarını etkileyen durumlarda tercih edilebilir. Lazer tedavisine göre daha az invazivdir ancak uzun dönem etkileri ve tekrarlama riski nedeniyle yakın takip gerektirir.
• Vitrektomi (Cerrahi Müdahale): Evre 4-5 gibi ileri dekolman gelişmiş vakalarda başvurulan mikrocerrahi bir ameliyattır. Ameliyatla retinanın tekrar yerine yatıştırılması hedeflenir.

Uzun Dönem Etkiler ve Takip

ROP, tedavi edilse bile veya kendiliğinden gerilese bile, bu bebeklerin gözleri hayat boyu hassas kalır.

• Kalıcı Hasar ve Körlük Riski: Erken evrelerde tespit ve tedavi edilen ROP’de görme prognozu çok iyidir. Ancak Evre 4-5 gibi ileri vakalarda, tedaviye rağmen kalıcı görme kaybı veya körlük riski bulunmaktadır.
• Gelecekteki Göz Sorunları: ROP geçiren çocuklarda ileriki yaşlarda miyopi (uzağı görememe), şaşılık (gözlerde kayma) ve ambliyopi (göz tembelliği) gibi sorunların görülme riski normal popülasyona göre daha yüksektir.
• Gözlük Kullanımı ve Takip: Bu nedenle, ROP öyküsü olan tüm çocukların, herhangi bir sorun olmasa bile, düzenli olarak göz doktoru kontrolünden geçmesi ve ihtiyaç durumunda gözlük kullanması çok önemlidir.

 Lazer veya iğne tedavisi sonrası doktorunuzun belirlediği kontrol takvimine uymak, tedavinin başarısını ve bebeğinizin uzun dönem göz sağlığını güvence altına almak için ihmal edilmemelidir.

Maliyet ve Diğer Pratik Konular

• Maliyetler: ROP muayene ve tedavi (lazer/iğne) ücretleri, işlemin yapıldığı sağlık kuruluşuna (özel hastane, üniversite, devlet) göre değişiklik gösterir. 2025 yılı ve sonrası için güncel maliyet bilgisi, ilgili merkezlerden doğrudan alınmalıdır.
• SGK Kapsamı: Prematüre retinopatisi taraması ve tedavisi, kritik bir sağlık hizmeti olduğu için Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından üniversite ve devlet hastanelerinde karşılanmaktadır.
• Uzman Merkezler: ROP, tecrübe gerektiren özel bir alandır. Genellikle bu alanda uzmanlaşmış retina cerrahları ve iyi donanımlı yenidoğan yoğun bakım ünitelerine sahip üniversite hastaneleri veya özel merkezler tercih edilmektedir.

 Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

Prematüre retinopatisi (ROP) nedir?

Erken doğan bebeklerde, gözün sinir tabakası olan retinadaki kan damarlarının gelişimini tamamlayamaması sonucu ortaya çıkan bir göz hastalığıdır.

Hangi bebekler ROP için risk altındadır?

Özellikle 32 haftadan önce ve 1500 gramdan düşük ağırlıkla doğan bebekler en yüksek risk grubundadır.

Muayene bebeğe zarar verir mi, acıtır mı?

Muayene kalıcı bir zarar vermez. İşlem sırasında bebekte geçici bir rahatsızlık ve ağlama olabilir ancak bu, görmesini kurtarmak için hayati bir işlemdir.

“Damarlanma tamamlanmış” ne demektir?

Retina damarlarının normal gelişimini tamamladığı ve ROP riskinin ortadan kalktığı anlamına gelir. Bu, takip sürecinin bittiği müjdeli haberdir.

Hangi evreler tedavi gerektirir?

Genellikle Evre 3 ve üzeri durumlar ile “Plus” hastalığı varlığında tedavi gerekir. Erken evreler çoğunlukla takip edilir.

Lazer mi iğne mi daha etkilidir?

Her iki yöntemin de avantajları vardır. Lazer kalıcı bir etki sağlarken, iğne tedavisi daha az invazivdir. Karar, hastalığın evresine ve yerine göre hekim tarafından verilir.

ROP kalıcı hasar bırakır mı?

Erken teşhis ve tedavi ile genellikle kalıcı hasar kalmaz. Ancak ileri evre vakalarda veya tedaviye geç kalındığında kalıcı görme kaybı riski vardır.

İleride gözlük takma gerekir mi?

ROP geçiren çocuklarda miyopi riski daha yüksek olduğu için ileriki yaşlarda gözlük kullanma ihtimali fazladır.

SGK ROP taramasını ve tedavisini karşılıyor mu?

Evet, SGK, ROP taramasını ve tedavisini (lazer, iğne, cerrahi) kamu ve üniversite hastanelerinde karşılamaktadır.

ROP Tedavi Yöntemleri Karşılaştırma Tablosu

“ROP taramasının zamanında, yani doğumdan sonraki 4. haftada yapılması ve düzenli takibi, bu hassas bebeklerde önlenebilir körlüğün önüne geçmek için en temel ve en kritik adımdır.” — Op. Dr. Alper Dinçyıldız

 ROP ile Baş Etmek

Prematüre bir bebeğe sahip olmak, aileler için zaten zorlu bir maratondur. ROP tanısı bu sürece yeni bir endişe katmanı eklese de, unutulmamalıdır ki bu hastalık modern tıp sayesinde büyük ölçüde yönetilebilen bir durumdur. Bu süreçte ailelerin en büyük gücü, doktorlarına güvenmek, tarama ve kontrol takvimine harfiyen uymak ve doğru bilgiye ulaşmaktır.

 Bebeğinizin göz sağlığıyla ilgili herhangi bir endişeniz veya sorunuz varsa, gecikmeden bu alanda deneyimli bir Göz Hastalıkları (Retina) uzmanına başvurmanız önerilir.