Bebeklerde Gözyaşı Kanalı Tıkanıklığı

Bebeklerde Gözyaşı Kanalı Tıkanıklığı Nedir? Belirtileri, Masaj Yöntemi ve Tedavi Seçenekleri

Yeni bir bebeğin dünyaya gelişiyle birlikte ebeveynler, onun her hareketini ve sağlığının her detayını büyük bir dikkatle izlerler. Bu süreçte en sık karşılaşılan ve en çok endişe yaratan durumlardan biri de bebeğin bir veya iki gözünde sürekli devam eden sulanma ve çapaklanmadır. Genellikle “göz nezlesi” ile karıştırılan bu durumun en yaygın nedeni, doğuştan gözyaşı kanalı tıkanıklığı (konjenital dakriyostenoz)’dur.

Bir çocuk göz hastalıkları uzmanı olarak, bu durumun ailelerde yarattığı kaygıyı anlıyorum. Bu kapsamlı rehberde, bebeklerde gözyaşı kanalı tıkanıklığının ne olduğunu, neden kaynaklandığını, evde uygulayabileceğiniz en etkili yöntem olan doğru masaj tekniğini, ne zaman tıbbi müdahale gerektiğini ve süreçle ilgili tüm merak ettiklerinizi sade ve anlaşılır bir dille ele alıyoruz. Unutmayın, bu yaygın durum genellikle basit ve etkili yöntemlerle tamamen düzelmektedir.

1. Gözyaşı Kanalı Tıkanıklığı Nedir?

Gözyaşı, sadece ağladığımızda değil, göz yüzeyini nemli, temiz ve enfeksiyonlardan arınmış tutmak için sürekli olarak üretilir. Gözün dış üst kısmında bulunan gözyaşı bezlerinde üretilen gözyaşı, göz yüzeyini yıkadıktan sonra göz pınarlarında bulunan küçük deliklerden (punktum) girerek ince kanalcıklar aracılığıyla gözyaşı kesesine ulaşır. Buradan da nazolakrimal kanal adı verilen bir kanal vasıtasıyla burun boşluğuna akar.

Doğuştan Gözyaşı Kanalı Tıkanıklığı (Konjenital Dakriyostenoz), bu drenaj sisteminin en ucunda, yani gözyaşının buruna açıldığı noktada bulunan ince zarın (Hasner valvülü) doğumdan sonra kendiliğinden açılmaması durumudur. Bu tıkanıklık nedeniyle gözyaşı buruna akamaz ve gözde birikerek dışarı taşar.

2. Nedenleri ve Yaygınlık

• Doğuştan Nedenler: En yaygın neden, Hasner valvülü adı verilen zarın gelişimsel olarak açılmayı tamamlayamamasıdır. Bu durum, bir hastalık veya anormallikten çok, minik bir gelişimsel gecikme olarak kabul edilebilir.
• Yaygınlık: Doğuştan gözyaşı kanalı tıkanıklığı oldukça yaygındır ve yenidoğanların yaklaşık %5-10’unda görülür. Genellikle tek taraflıdır, ancak bazı bebeklerde her iki gözde de olabilir. Prematüre bebeklerde görülme sıklığı bir miktar daha fazladır.

3. Belirtiler ve Teşhis: Konjonktivitten Farkı Nedir?

Ebeveynlerin bu durumu fark etmesini sağlayan en tipik belirtiler şunlardır:

• Sürekli Sulanma: Bebek ağlamadığı halde gözünün sürekli ıslak ve yaşlı olması. Gözyaşı yanaklarından aşağı süzülebilir.
• Çapaklanma: Özellikle uykudan uyandığında kirpiklerde sarımsı, yapışkan birikintiler olması.
• Göz Pınarına Basınca Akıntı Gelmesi: Gözün burun köküne yakın iç kısmına (gözyaşı kesesi bölgesi) hafifçe basıldığında, göz pınarından geriye doğru iltihaplı veya mukuslu bir sıvının gelmesi.

En Önemli Ayırıcı Tanı: Konjonktivit ile Farkı Enfeksiyöz bir durum olan konjonktivitten (kırmızı göz hastalığı) en önemli farkı, gözyaşı kanalı tıkanıklığında gözün beyaz kısmının (sklera) genellikle sakin ve beyaz olmasıdır. Konjonktivitte ise gözde belirgin bir kızarıklık ve kanlanma görülür.

Hangi Doktora Gidilmeli?

Bu belirtiler fark edildiğinde hem bir çocuk doktoruna hem de bir göz hastalıkları uzmanına başvurulabilir. Kesin tanı ve tedavi planlaması göz hastalıkları uzmanı tarafından yapılır.

4. Gözyaşı Kanalı Masajı: Tedavinin Altın Anahtarı

Doğuştan gözyaşı kanalı tıkanıklığı vakalarının %90’ından fazlası, ilk bir yıl içinde doğru ve düzenli masaj uygulaması ile kendiliğinden düzelir.

Masaj Nasıl Yapılır? (Crigler Masajı)

Hijyen: Ellerinizi sabunla iyice yıkayın ve tırnağınızın kısa olduğundan emin olun.

Konumlandırma: İşaret parmağınızı, bebeğin göz pınarı ile burun kökü arasına, gözyaşı kesesinin bulunduğu bölgeye yerleştirin.

Uygulama: Parmağınızla önce içeriye (burun kemiğine doğru) hafifçe bastırın, ardından aşağı doğru, burun kanadına paralel bir şekilde sıvazlayın. Bu hareketle, gözyaşı kesesinde biriken sıvının basınçla kanalın ucundaki zarı açması hedeflenir.

Tekrar: Bu hareketi her seferinde 5-10 kez tekrarlayın.

Ne Sıklıkla ve Ne Kadar Süre Uygulanmalı? Masajın günde en az 3-4 kez, genellikle her alt değiştirme veya beslenme seansından sonra yapılması önerilir. Masajın etkili olabilmesi için düzenli olarak, doktorunuzun önerdiği süre boyunca (genellikle bebek 1 yaşına gelene kadar) sabırla uygulanması gerekir.

 “Gözyaşı kanalı tıkanıklığı vakalarının %90’ı 1 yaşına kadar doğru ve düzenli masajla düzelmektedir. Ancak masajın, kesedeki sıvıyı aşağı doğru itecek yeterli basınçla ve doğru teknikle yapılması büyük önem taşır.” – Op. Dr. Mazhar Dilmaç

5. Masaj Dışında Evde Bakım

Göz Temizliği Nasıl Yapılmalı?

Bebeğin gözündeki çapakları temizlemek için en güvenli yöntem, kaynatılıp ılıtılmış temiz su ve steril bir gazlı bez veya pamuk kullanmaktır. Temizlik, her zaman gözün iç kenarından (burun kökünden) dışa doğru, tek bir hareketle yapılmalıdır. Her göz için ve her silme işlemi için ayrı bir temiz pamuk kullanılmalıdır.

Anne Sütü Damlatmak Doğru mu?

Hayır. Bu, halk arasında yaygın bir inanış olsa da tıbbi olarak kesinlikle önerilmez. Anne sütü steril değildir ve içeriğindeki maddeler bebeğin gözünde enfeksiyon gelişimine zemin hazırlayabilir.

6. Sondalama İşlemi ve İleri Tedaviler

Masaj İşe Yaramazsa Ne Olur?

Eğer düzenli masaja rağmen sulanma ve çapaklanma bebeğin 9-12. aylarına kadar devam ederse, tıbbi müdahale gündeme gelir.

Sondalama (Probing) Nedir?

Bu, tıkanıklığı açmak için yapılan basit, kısa süreli ve etkili bir işlemdir. Göz pınarındaki küçük delikten girilerek, çok ince ve ucu küt bir sonda (tel benzeri bir alet) ile gözyaşı kanalından geçilir ve kanalın ucundaki tıkalı zar delinerek açılır.

İşlem Süreci ve Başarı Oranı:

İşlem, bebeğin hareket etmemesi için genellikle hafif bir genel anestezi veya derin sedasyon altında, ameliyathane koşullarında yapılır ve sadece birkaç dakika sürer. Başarı oranı, özellikle ilk kez yapıldığında %90’ın üzerindedir.

Tıkanıklık Tekrarlar mı?

Nadiren de olsa, sondalama sonrası tıkanıklık tekrarlayabilir. Bu durumda işlemin tekrarlanması veya ileri tedavi yöntemlerine geçilmesi gerekebilir.

7. Sondalama Dışındaki Gelişmiş Tedaviler

Eğer sondalama işlemi başarısız olursa, aşağıdaki yöntemler uygulanabilir:

Tüp Yerleştirme (Entübasyon)

 Gözyaşı kanalının tekrar kapanmasını önlemek için, kanalın içine geçici olarak (genellikle 2-6 ay) ince bir silikon tüp yerleştirilir.

Balon Dakriyoplasti

 Kanal, ucunda küçük bir balon olan bir kateter ile girilerek, balonun şişirilmesiyle genişletilir.

DSR Ameliyatı

 Çok nadiren, kemik yapıda bir anormallik varsa veya diğer yöntemler başarısız olursa, gözyaşı kesesi ile burun arasında yeni bir yol oluşturulan daha kapsamlı bir ameliyat gerekebilir.

8. Komplikasyonlar ve Özel Durumlar

• Gözyaşı Kesesi İltihabı (Dakriyosistit) Bu, gözyaşı kanalı tıkanıklığının en önemli komplikasyonudur. Tıkalı kanalda biriken gözyaşının enfekte olmasıyla oluşur.
  • Belirtileri: Göz pınarında (burun kökü ile göz aralığında) ağrılı, kırmızı ve sıcak bir şişlik oluşmasıdır. Bebeğin ateşi çıkabilir.
  • Tedavisi: Acil tıbbi müdahale ve sistemik antibiyotik tedavisi gerektirir.

 Bebeğinizin göz pınarında ağrılı, kırmızı bir şişlik ve hassasiyet fark ederseniz, bu durum gözyaşı kesesi iltihabı (dakriyosistit) olabilir. Bu, ciddi bir enfeksiyondur ve acil olarak bir doktora başvurulmalıdır.

Görmeyi Etkiler mi? Göz Tembelliğine Neden Olur mu?

Standart gözyaşı kanalı tıkanıklığı, sürekli sulanma ve çapaklanma nedeniyle geçici olarak hafif bir bulanıklık yapsa da, genellikle görmenin gelişimini doğrudan etkilemez ve göz tembelliğine neden olmaz.

9. Devlet ve Özel Tedavi Olanakları

Devlet Hastanesinde Tedavi Mümkün mü?

Evet. Gözyaşı kanalı tıkanıklığı tanısı ve takibi, tüm devlet ve üniversite hastanelerinde göz hastalıkları uzmanları tarafından yapılmaktadır. Sondalama gibi cerrahi müdahaleler de bu hastanelerde başarıyla uygulanır.

SGK Sondalama ve Diğer İşlemleri Karşılıyor mu?

Evet. Gözyaşı kanalı tıkanıklığı tıbbi bir durum olduğu için, muayene, sondalama ve diğer cerrahi müdahaleler SGK ve özel sağlık sigortaları kapsamında karşılanmaktadır.

Özel Hastane Fiyatları (2025 Bilgisiyle):

Özel hastanelerde sondalama işlemi, anestezi türüne, hastanenin segmentine ve hekimin tecrübesine göre değişiklik gösterebilir.

 Tedavi Yöntemleri Karşılaştırma Tablosu

 Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

Bebeklerde gözyaşı kanalı tıkanıklığı nedir?

Bebeğin gözyaşını buruna boşaltan kanalın ucundaki zarın doğumda açılmamasıdır. Bu nedenle gözyaşı gözde birikerek sürekli sulanma ve çapaklanmaya neden olur.

Tıkanıklığın en yaygın belirtileri nelerdir?

En tipik belirtiler, bebek ağlamadığı halde gözünün sürekli ıslak olması, yanaklarına gözyaşı akması ve özellikle uykudan sonra kirpiklerde biriken sarımsı çapaklardır. Gözün beyazında genellikle kızarıklık olmaz.

Konjonktivit ile nasıl ayırt edilir?

Konjonktivitte gözün beyaz kısmında belirgin bir kızarıklık ve kanlanma olur. Gözyaşı kanalı tıkanıklığında ise, enfeksiyon (dakriyosistit) gelişmediği sürece gözün beyazı sakindir.

Gözyaşı kanalı masajı nasıl yapılır?

İşaret parmağıyla bebeğin göz pınarı ile burun kökü arasına yerleşip, aşağı doğru burun kanadına paralel, hafifçe bastırarak sıvazlama şeklinde yapılır. Bu, kesedeki sıvının basınçla kanalı açmasını hedefler.

Sondalama işlemi ne zaman önerilir?

Bebek 1 yaşına yaklaştığı halde, düzenli ve doğru masaja rağmen şikayetleri devam ediyorsa veya sık sık gözyaşı kesesi iltihabı geçiriyorsa sondalama işlemi önerilir.

İşlem acı verir mi?

Hayır. İşlem, bebeğin hareketsiz kalması ve konforu için hafif bir genel anestezi veya derin sedasyon altında yapıldığından, bebek işlem sırasında hiçbir şey hissetmez.

Gözyaşı kesesi iltihabı nedir?

Tıkalı kanalda biriken gözyaşının enfekte olmasıyla, göz pınarında oluşan ağrılı, kırmızı ve sıcak şişliktir. Bu durum acil antibiyotik tedavisi gerektirir.

Bu durum görmeyi etkiler mi veya göz tembelliği yapar mı?

Hayır. Standart gözyaşı kanalı tıkanıklığı, yarattığı sulanma ve çapaklanma dışında bebeğin net görmesini veya görsel gelişimini doğrudan etkilemez, göz tembelliğine yol açmaz.

SGK sondalama işlemini karşılıyor mu?

Evet, gözyaşı kanalı tıkanıklığı tıbbi bir durum olduğu için sondalama ve diğer gerekli cerrahi müdahaleler SGK kapsamında karşılanmaktadır.

Gözyaşı kanalı tıkanıklığı kendiliğinden geçer mi?

Evet, vakaların %90’ından fazlası ilk bir yıl içinde, genellikle doğru masajın da yardımıyla kendiliğinden düzelir.

Masaj ne kadar sürede işe yarar?

Düzenli ve doğru masajla, genellikle birkaç hafta veya ay içinde sulanmada azalma görülmeye başlar.

Sondalama işlemi kaç yaşına kadar beklenmeli?

Genellikle 9-12 ay beklenir, ancak sık enfeksiyon varsa veya durum ciddiyse daha erken de yapılabilir. 18 aydan sonraya bırakılması başarı oranını düşürebilir.

İşlem anestezi ile mi yapılır?

Evet, bebeğin güvenliği ve konforu için hafif bir genel anestezi veya derin sedasyon ile yapılır.

Sondalama sonrası tıkanıklık tekrarlar mı?

Nadiren de olsa tekrarlayabilir. İlk sondalamanın başarı oranı %90’ın üzerindedir.

Göz tembelliğine neden olur mu?

Hayır, gözyaşı kanalı tıkanıklığı doğrudan göz tembelliğine neden olmaz.

Anne sütü göze damlatılmalı mı?

Hayır, bu tıbbi olarak önerilmeyen bir yöntemdir. Steril olmadığı için enfeksiyon riskini artırabilir.

 Bebeğinizde sürekli göz sulanması ve çapaklanma gibi gözyaşı kanalı tıkanıklığı şüpheleri varsa, doğru tanının konulması, uygun masaj tekniğinin öğrenilmesi ve tedavi sürecinin planlanması için bir göz hastalıkları uzmanına başvurmanız önerilir. Unutmayın, bu yaygın ve genellikle basitçe çözülebilen durum, sabırlı bir yaklaşımla ve doğru yönlendirmelerle bebeğinizin konforlu bir şekilde atlatabileceği bir süreçtir.