Kornea ve Hastalıkları

Kornea ve Hastalıkları: Yapısı, Belirtileri, Tedavisi ve Cerrahi Yöntemler

Gözlerimiz, dünyaya açılan en değerli pencerelerimizdir. Bu pencerenin en önünde yer alan, hem koruyucu bir kalkan hem de kusursuz bir mercek görevi gören saydam doku ise korneadır. Korneanın sağlığı, net ve kaliteli bir görüş için vazgeçilmezdir. Bu rehberde, korneanın yapısından başlayarak keratokonus, keratit gibi yaygın hastalıklara, modern tedavi yöntemlerinden kornea nakline kadar merak edilen tüm konuları detaylı bir şekilde ele alacağız.

Kornea Nedir? Yapısı ve Görevi

Kornea, göz küresinin en ön kısmında bulunan, ışığı ilk karşılayan, kavisli ve tamamen saydam bir dokudur. Genellikle bir saat camına benzetilir. Gözün renkli kısmı olan irisin ve göz bebeğinin önünde yer alır.

Temel Görevleri:

1. Işığı Kırmak ve Odaklamak: Gözün en güçlü kırma merceğidir. Dışarıdan gelen ışınların kırılarak gözün arka kısmındaki ağ tabakaya (retina) odaklanmasını sağlar. Net görüşün yaklaşık %65-75’i korneanın kırma gücüyle sağlanır.
2. Gözü Korumak: Gözün iç yapılarını toz, mikrop ve diğer dış etkenlere karşı koruyan bir bariyer görevi görür.

Yapısı ve Kalınlığı: Kornea, mikroskopik düzeyde 5 ana katmandan oluşur: Epitel, Bowman zarı, Stroma, Descemet membranı ve Endotel. Bu katmanların her birinin farklı bir görevi vardır. Korneanın merkezdeki ortalama kalınlığı yaklaşık 550 mikron (yarım milimetre) civarındadır.

Kendini Yenileme ve Hassasiyet: Korneanın en dış katmanı olan epitel, kendini hızla yenileme yeteneğine sahiptir. Bu sayede yüzeysel çizikler birkaç gün içinde iz bırakmadan iyileşebilir. Kornea, vücudun en yoğun sinir ağına sahip dokularından biridir. Bu nedenle en ufak bir toz zerresi bile şiddetli batma ve rahatsızlık hissine neden olur. Bu hassasiyet, gözü tehlikelere karşı uyaran bir savunma mekanizmasıdır.

“Kornea, gözün en dıştaki ve en hassas dokusudur. Saydamlığını kaybetmesi, ciddi görme sorunlarına yol açabilir.”

Kornea Hastalıklarının Genel Belirtileri

Korneayı etkileyen hastalıklar, genellikle benzer ve rahatsız edici belirtilerle kendini gösterir. Bu belirtilerden herhangi birini yaşamanız durumunda bir göz hekimine başvurmanız önemlidir:

• Ağrı, Batma ve Yanma Hissi: Gözde yabancı bir cisim varmış gibi hissedilir.
• Bulanık veya Dalgalı Görme: Korneanın yüzeyinin veya saydamlığının bozulmasıyla ortaya çıkar.
• Işığa Karşı Aşırı Hassasiyet (Fotofobi): Işıklı ortamlarda gözleri açmakta zorlanma.
• Kızarıklık ve Gözde Kanlanma: Genellikle enfeksiyon veya yaralanmaya bağlıdır.
• Aşırı Göz Yaşarması: Gözün kendini koruma ve temizleme çabasıdır.
• Gözde Perde Hissi veya Görüntüde Azalma: Özellikle kornea merkezini etkileyen durumlarda belirgindir.

Keratokonus

Keratokonus, korneanın normalde kubbe şeklinde olan yapısının zamanla incelerek öne doğru koni şeklinde sivrilmesidir. Genellikle ergenlik döneminde başlayan bu durum, ilerleyici bir hastalıktır.

• Belirtileri: Gözlük numaralarının sık değişmesi, astigmatın artması, bulanık görme ve ışıkların etrafında haleler görme en yaygın belirtilerdir.
• Teşhis: Hastalığın kesin tanısı, korneanın detaylı haritasını çıkaran kornea topografisi adlı test ile konulur.
• Tedavi:
  • Cross-linking (Çapraz Bağlama): Hastalığın ilerlemesini durdurmak için uygulanan en etkili yöntemdir. Riboflavin (B2 vitamini) damlatılıp UV ışığı uygulanarak kornea yapısı güçlendirilir.
  • Lens Kullanımı: Başlangıçta gözlük yeterli olabilirken, ilerleyen vakalarda özel tasarlanmış sert (gaz geçirgen) veya hibrid lensler ile net görüş sağlanır.
  • Kornea Nakli: Diğer tedavilerin yetersiz kaldığı, korneanın çok inceldiği veya lekelendiği son evre hastalarda cerrahi olarak kornea nakli gerekebilir.

Kornea Enfeksiyonları (Keratit ve Ülser)

Keratit, korneanın iltihaplanmasıdır. Tedavi edilmezse, kornea üzerinde açık bir yara olan kornea ülserine dönüşebilir. Bu durum, acil müdahale gerektiren ve görmeyi tehdit eden ciddi bir tablodur.

• Nedenleri ve Türleri:
  • Bakteriyel Keratit: Genellikle hijyen kurallarına uyulmayan kontakt lens kullanımı veya göz yaralanmaları sonrası gelişir.
  • Viral Keratit: En sık nedeni Herpes simplex (uçuk virüsü) virüsüdür. Tekrarlama eğilimi gösterir.
  • Fungal Keratit: Nadir görülür ve genellikle bitkisel materyallerle (ağaç dalı vb.) temas sonrası oluşur.
  • Acanthamoeba Keratiti: Lenslerin musluk suyuyla yıkanması, lensle duş alınması veya denize girilmesi gibi durumlarda bulaşan, tedavisi zor ve ağrılı bir amip türüdür.
• Tedavi: Tedavi, enfeksiyonun nedenine göre planlanır. Bakteriler için antibiyotikli, virüsler için antiviral, mantarlar için ise antifungal göz damlaları ve bazen ağızdan ilaçlar kullanılır.

 Lens kullanırken hijyen kurallarına dikkat etmek, keratit riskini %90’a varan oranlarda azaltır. Lenslerinizi asla musluk suyu ile temas ettirmeyin.

Kornea Yaralanmaları ve Çizilmeleri

Kornea çizilmesi (abrazyon), korneanın en dış katmanı olan epitelin bütünlüğünün bozulmasıdır. Tırnak, kağıt kenarı, ağaç dalı veya göze kaçan bir yabancı cisim nedeniyle oluşabilir.

• Belirtileri: Şiddetli ağrı, batma, sulanma ve bulanık görme ile kendini gösterir.
• İyileşme Süreci: Yüzeysel çizikler genellikle birkaç gün içinde kendini yeniler. Doktorunuz, enfeksiyonu önlemek için antibiyotikli damlalar ve iyileşme sürecinde gözü korumak için gözü kapatma tedavisi önerebilir.
• Kalıcı Hasar Riski: Derin çizikler veya yaralanmalar, korneada kalıcı bir leke (skar) bırakarak görmeyi etkileyebilir.

 Kornea çizilmesi sonrası ışığa karşı hassasiyet artabilir. Gözde ağrı ve batma hissi devam ediyorsa mutlaka bir göz doktoruna başvurun.

Kornea Nakli (Keratoplasti)

Kornea nakli, hasar görmüş veya saydamlığını yitirmiş kornea dokusunun, sağlıklı bir vericiden (donör) alınan kornea dokusuyla cerrahi olarak değiştirilmesi işlemidir.

Kimlere Uygulanır?

Keratokonusun son evresi, tedaviye dirençli kornea ülserleri, kalıtsal kornea distrofileri veya yaralanma sonrası oluşan ve görmeyi engelleyen kornea lekeleri gibi durumlarda uygulanır.

Kornea Temini:

Kornealar, vefat etmiş ve organlarını bağışlamış kişilerden, göz bankaları aracılığıyla temin edilir.

Başarı ve Riskler:

Kornea nakli, en başarılı organ nakli ameliyatlarından biridir. Ancak her cerrahi işlem gibi riskler taşır. En önemli risk, vücudun yeni dokuyu reddetmesidir (doku reddi). Ağrı, kızarıklık ve görmede ani bulanıklaşma gibi belirtiler doku reddine işaret edebilir.

İyileşme:

Tam bir iyileşme ve nihai görme düzeyine ulaşmak aylar sürebilir.

Yapay Kornea (Keratoprotez):

Birden fazla nakil denemesi başarısız olmuş veya nakil şansı olmayan özel durumlarda yapay kornea bir seçenek olabilir.

Diğer Kornea Hastalıkları

• Fuchs Distrofisi: Korneanın en iç katmanı olan endotel hücrelerinin yavaş yavaş ölmesiyle karakterize, genellikle ileri yaşta görülen genetik bir hastalıktır. Korneada ödem (su toplama) ve bulanık görmeye neden olur.
• Kornea Ödemi: Korneanın normalden fazla su tutarak kalınlaşması ve saydamlığını yitirmesidir. Göz içi basınç artışı, cerrahi travmalar veya Fuchs distrofisi gibi nedenlerle oluşabilir.
• Astigmat: Korneanın tam bir küre şeklinde olmaması, farklı eksenlerde ışığı farklı kırması durumudur. Bu durum, net olmayan veya gölgeli görmeye neden olur.
• Göz Kuruluğu: Yeterli gözyaşı üretilmemesi, kornea yüzeyini savunmasız bırakarak kronik tahrişe ve enfeksiyon riskinde artışa yol açar.

Refraktif Cerrahi ve Kornea İlişkisi

LASIK, PRK, SMILE gibi lazer göz ameliyatları, miyop, hipermetrop ve astigmat gibi kırma kusurlarını düzeltmek için doğrudan kornea dokusunu yeniden şekillendirir.

Kornea Kalınlığının Önemi: Bu ameliyatların güvenle yapılabilmesi için korneanın belirli bir kalınlıkta olması şarttır. Lazer öncesi yapılan detaylı tetkiklerde kornea kalınlığı ve topografisi mutlaka ölçülür.

Riskler: Korneası ince veya keratokonus gibi yapısal bozukluğu olan kişilere lazer ameliyatı uygulanmaz. Ameliyat sonrası korneada incelme ve geçici göz kuruluğu gibi durumlar yaşanabilir.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

Kornea nedir? Ne işe yarar?

Gözün en önündeki saydam, kavisli dokudur. Işığı kırarak net görmeyi sağlar ve gözü dış etkenlerden korur.

Kornea hastalığı belirtileri nelerdir?

Ağrı, batma, bulanık görme, ışığa hassasiyet ve kızarıklık en yaygın belirtilerdir.

Keratokonus nedir? Genetik midir?

Korneanın öne doğru sivrilmesiyle ilerleyen bir hastalıktır. Genetik yatkınlık önemli bir risk faktörüdür.

Cross-linking nedir?

Keratokonusun ilerlemesini durdurmak için kornea yapısını UV ışığı ve B2 vitamini ile güçlendiren bir tedavidir.

Keratit nedir?

Korneanın iltihaplanmasıdır. Bakteriyel, viral, fungal gibi birçok çeşidi bulunur ve görmeyi tehdit eden acil bir durumdur.

Kornea çizilmesi nasıl geçer?

Yüzeysel çizikler, doktor kontrolünde antibiyotikli damlalarla genellikle birkaç günde iyileşir.

Kornea nakli nasıl yapılır?

Hasarlı kornea dokusu cerrahi olarak çıkarılır ve yerine vericiden alınan sağlıklı kornea dokusu dikilir.

SGK kornea naklini karşılıyor mu?

Evet, tıbbi gereklilik durumunda kornea nakli ameliyatı ve kornea temini SGK tarafından karşılanmaktadır.

Fuchs distrofisi nedir?

Korneanın iç katmanındaki hücrelerin azalmasıyla ilerleyen, kornea ödemine yol açan genetik bir hastalıktır.

Lazer ameliyatları korneayı etkiler mi?

Evet, lazer ameliyatları kırma kusurunu düzeltmek için kornea dokusunu kalıcı olarak yeniden şekillendirir.

Kornea kendini yenileyebilir mi?

Evet, en dıştaki epitel tabakası çok hızlı bir yenilenme kapasitesine sahiptir. Bu sayede yüzeysel çizikler iz bırakmadan iyileşir.

Kornea çizilmesi kalıcı hasar bırakır mı?

Genellikle hayır. Ancak çizik derinse veya enfeksiyon kaparsa, görmeyi etkileyen bir leke (skar) bırakma riski vardır.

Keratokonus hastaları gözlük takabilir mi?

Evet, hastalığın başlangıç evrelerinde gözlük veya yumuşak lensler ile net görüş sağlanabilir. İleri evrelerde sert lensler gerekebilir.

Kornea nakli sonrası ne kadar sürede görme geri döner?

Görme, ameliyattan hemen sonra düzelmeye başlasa da, nihai ve net görme seviyesine ulaşmak 6 ay ila 1 yıl sürebilir.

Kornea hastalıkları bulaşıcı mıdır?

Bu, hastalığın nedenine bağlıdır. Viral keratit gibi enfeksiyonlar bulaşıcı olabilirken, keratokonus veya distrofi gibi hastalıklar bulaşıcı değildir.

Lazer ameliyatı için kornea kalınlığı kaç mikron olmalı?

Bu, uygulanacak lazer yöntemine ve kişinin göz numarasına göre değişir. Genellikle lazer sonrası kornea yatağında güvenli bir kalınlık kalması hedeflenir, bu nedenle alt sınır genellikle 500 mikron civarıdır.

Tedavi Yöntemleri Tablosu

“Korneada oluşan hastalıkların erken tanısı, kalıcı görme kaybını önlemek açısından kritik öneme sahiptir. Özellikle ani başlayan ağrı, bulanıklık gibi belirtiler asla ihmal edilmemelidir.” —Op. Dr. Alper Dinçyıldız

Göz Sağlığı İçin Kornea Takibi Neden Önemlidir?

Kornea, karmaşık yapısı ve hassasiyetiyle özenli bir bakım ve takip gerektirir. Basit bir enfeksiyon veya fark edilmeyen bir hastalık, bu saydam doku üzerinde kalıcı izler bırakarak yaşam kalitesini düşürebilir. Teknolojinin sunduğu modern teşhis ve tedavi yöntemleri sayesinde artık birçok kornea hastalığı başarıyla yönetilebilmektedir.

Kornea hastalıklarının tedavisi, türüne ve evresine göre değişebilir. Göz sağlığınızı korumak ve sizin için en doğru tedaviyi belirlemek amacıyla düzenli kontrollerinizi ihmal etmemeniz ve herhangi bir şikayetinizde zaman kaybetmeden bir göz hastalıkları uzmanına başvurmanız önerilir.