Gözyaşı Yolları Hastalıkları

Gözyaşı Yolları Hastalıkları: Belirtileri, Nedenleri ve Tedavi Yöntemleri

Bebeğinizin bir gözü sürekli sulanıyor ve sabahları çapakla mı uyanıyor? Veya bir yetişkin olarak, özellikle soğuk ve rüzgarlı havalarda gözünüzden sürekli yaş akmasından ve elinizde peçeteyle gezmekten mi şikayetçisiniz? Bu durumlar, toplumda oldukça sık görülen ancak çoğu zaman ihmal edilen Gözyaşı Yolları Hastalıklarının en önemli belirtileridir.

Gözyaşı, göz sağlığımız için hayati bir rol oynayan koruyucu bir sıvıdır. Ancak bu sıvıyı gözden uzaklaştıran drenaj sisteminde bir sorun olduğunda, basit bir sulanmadan ağrılı enfeksiyonlara kadar uzanan bir dizi problem ortaya çıkabilir. Özellikle bebeklerde doğuştan gelen gözyaşı kanalı tıkanıklığı (dakriyostenoz) ebeveynleri endişelendirirken, yetişkinlerde yaşam kalitesini ciddi şekilde düşürebilir.

Bu kapsamlı rehberde, gözyaşı sistemimizin nasıl çalıştığından başlayarak, bebeklerde ve yetişkinlerde gözyaşı kanalı tıkanıklığının nedenlerini, belirtilerini, masajdan sondalamaya, en modern endoskopik ameliyatlara kadar tüm tedavi seçeneklerini, uzman bir bakış açısıyla ve herkesin anlayabileceği bir dille ele alacağız.

Gözyaşı Yolları Nasıl Çalışır?

Gözyaşı yollarını, bir evin su tesisat sistemine benzetebiliriz: musluklar, lavabo ve gider boruları.

• Üretim (Musluk): Gözyaşı, kaş kemiğimizin altında bulunan ana gözyaşı bezi (lakrimal bez) ve göz yüzeyindeki yardımcı bezler tarafından sürekli olarak üretilir.
• Göz Yüzeyi (Lavabo): Üretilen gözyaşı, gözü nemlendirmek, temizlemek ve enfeksiyonlardan korumak için göz yüzeyine yayılır.
• Drenaj (Gider): Gözümüzün burun köküne yakın iç kısmında, alt ve üst göz kapaklarımızın kenarında bulunan “punktum” adı verilen iki küçük delik bulunur. Gözyaşı, bu deliklerden girerek ince kanalcıklar (kanaliküller) aracılığıyla gözyaşı kesesine ulaşır. Oradan da nazolakrimal kanal adı verilen daha geniş bir kanal vasıtasıyla burun boşluğuna akar.

İşte bu nedenle ağladığımızda burnumuz da akar. Bu sistemdeki herhangi bir tıkanıklık, “lavabonun taşmasına”, yani gözün sürekli sulanmasına neden olur.

Gözyaşı Kanalı Tıkanıklığı (Dakriyostenoz) Nedir?

Gözyaşı kanalı tıkanıklığı, gözyaşını buruna taşıyan drenaj sisteminin herhangi bir seviyesinde kısmi veya tam bir engel oluşması durumudur. Bu tıkanıklık, gözyaşının düzgün bir şekilde boşalamamasına ve gözde birikerek dışarı akmasına (sulanma) neden olur. Hem bebeklerde doğuştan hem de yetişkinlerde sonradan çeşitli nedenlerle ortaya çıkabilir.

Göz Sulanması (Epifora) Neden Olur?

Sürekli göz sulanmasının (epifora) iki ana nedeni vardır:

1. Gözyaşı Üretim Fazlalığı: Gözde kuruluk, alerji, enfeksiyon veya yabancı cisim gibi bir tahriş olduğunda, göz kendini korumak için refleks olarak normalden daha fazla gözyaşı üretir.
2. Drenaj Yetersizliği: Gözyaşı üretimi normal olmasına rağmen, gözyaşı kanallarındaki bir tıkanıklık nedeniyle gözyaşı buruna akamaz ve yanaklara doğru taşar.

Bir göz doktoru yapacağı basit muayenelerle sulanmanın bu iki ana nedenden hangisinden kaynaklandığını kolayca ayırt edebilir.

Gözyaşı Yolu Enfeksiyonları: Dakriyosistit

Gözyaşı kanalı tıkalı olduğunda, drenajı sağlanamayan gözyaşı, gözyaşı kesesinde birikir. Bu durgun sıvı, bakteri ve mikropların üremesi için ideal bir ortam oluşturur. Gözyaşı kesesinin bu şekilde iltihaplanmasına Dakriyosistit denir.

Belirtileri:

• Göz pınarında (burun kökü ile göz arasındaki bölge) ağrı, kızarıklık ve şişlik.
• Şişliğe basıldığında punktum deliklerinden iltihaplı veya mukuslu bir akıntı gelmesi.
• Ateş ve genel halsizlik.

Akut dakriyosistit, antibiyotik tedavisi gerektiren ve bazen apseleşebilen ciddi bir enfeksiyondur.

Göz pınarınızda aniden başlayan ağrılı, kırmızı ve sıcak bir şişlik fark ederseniz, bu bir gözyaşı kesesi iltihabı (dakriyosistit) olabilir. Vakit kaybetmeden bir göz hastalıkları uzmanına başvurun.

Bebeklerde Gözyaşı Yolu Tıkanıklığı

Doğuştan gelen tıkanıklık

Bebeklerde görülen gözyaşı kanalı tıkanıklığı, vakaların büyük çoğunluğunda doğumsaldır. Gözyaşı kanalının buruna açılan en uç kısmında, anne karnında kapalı olan ve normalde doğumda veya ilk birkaç hafta içinde kendiliğinden açılması gereken “Hasner valvi” adı verilen ince bir zarın açık kalmamasından kaynaklanır.

Göz çapaklanması ve sulanma

En tipik belirtiler, doğumdan kısa bir süre sonra başlayan tek veya iki taraflı sulanma, sık sık çapaklanma ve kirpiklerde yapışmadır. Genellikle gözün beyaz kısmında kızarıklık olmaz.

Masaj yöntemi ve başarısı

Bebeklerde gözyaşı kanalı tıkanıklığı %90-95 oranında ilk bir yaş içinde kendiliğinden düzelir. Bu süreci hızlandırmak ve kanalın açılmasına yardımcı olmak için en etkili yöntem masajdır. Göz doktorunuzun göstereceği doğru teknikle, burun kökünden aşağı doğru, gözyaşı kesesi üzerine hafifçe basınç uygulanarak sıvının zarı delmeye zorlaması hedeflenir. Günde 2-3 kez, 5-10 tekrarla yapılan doğru masaj, başarı oranını ciddi şekilde artırır.

 “Op. Dr. Alper Dinçyıldız’a göre, ebeveynlerin sabırlı olması çok önemlidir. Bebeklerde doğuştan gözyaşı kanalı tıkanıklığında, doğru masaj tekniği ve düzenli takip ile vakaların çok büyük bir kısmında ilk 1 yaşa kadar beklemek, gereksiz cerrahi müdahaleleri önler.”

Sondalama işlemi (probing) ne zaman gerekir?

Eğer masaj ve beklemeye rağmen 9-12 ay civarında hala sulanma ve çapaklanma devam ediyorsa, sondalama (probing) adı verilen basit bir müdahale yapılır. Bu işlemde, çok ince ve ucu künt bir sonda ile punktumdan girilerek kanalın ucundaki zar delinir ve kanal açılır. Başarı oranı %90’ın üzerindedir.

Yetişkinlerde Gözyaşı Kanalı Tıkanıklığı

Yetişkinlerdeki tıkanıklık sonradan (edinsel) gelişir ve kendiliğinden düzelmez. Nedenleri arasında:

• Yaşlanmaya bağlı kanalın daralması (en sık neden).
• Kronik burun ve sinüs enfeksiyonları.
• Burun veya yüz bölgesine alınan darbeler, travmalar.
• Burun içi ameliyatlar (septoplasti, sinüs cerrahisi vb.).
• Nadiren tümörler.

Bu durum, sürekli göz silme ihtiyacı, makyaj yapamama, okuma ve araba kullanma sırasında görüşün bulanıklaşması gibi nedenlerle hastanın sosyal ve günlük yaşamını ciddi şekilde olumsuz etkiler.

Tedavi Seçenekleri

Yetişkinlerde ve masaj/sondalamaya yanıt vermeyen çocuklarda, tıkanıklığı gidermek için çeşitli yöntemler uygulanır.

DSR ameliyatı (Dakriyosistorinostomi)

Yetişkinlerde gözyaşı kanalı tıkanıklığının altın standart tedavisi DSR ameliyatıdır. Bu ameliyatın amacı, tıkalı olan kanalı atlayarak (bypass), gözyaşı kesesi ile burun boşluğu arasında kemikte küçük bir pencere açıp yeni bir drenaj yolu oluşturmaktır. İki şekilde yapılır:

1. Eksternal (Harici) DSR: Burun kökünde cilt üzerine yapılan küçük bir kesi ile yapılır. Başarı oranı çok yüksektir ancak ciltte belli belirsiz bir iz bırakabilir.
2. Endoskopik (Dahili) DSR: Burun içinden, endoskop ve özel aletler kullanılarak yapılır. Ciltte hiçbir kesi ve iz bırakmaz, iyileşme süreci daha hızlıdır. Günümüzde en sık tercih edilen yöntemdir.

Silikon entübasyon (tüp takılması)

DSR ameliyatı sırasında, oluşturulan yeni yolun iyileşme sürecinde kapanmasını önlemek için, göz pınarından buruna uzanan çok ince bir silikon tüp yerleştirilir. Bu tüp dışarıdan görünmez ve hissedilmez. Genellikle 2 ila 6 ay arasında yerinde bırakılır ve ardından poliklinik şartlarında kolayca alınır.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

Gözyaşı kanalı tıkanıklığı nedir?

Gözyaşını gözden buruna taşıyan drenaj kanallarının engellenmesi durumudur. Bu durum, gözde sürekli sulanma ve çapaklanmaya neden olur.

Göz sulanması her zaman tıkanıklık mı demektir?

Hayır. Göz kuruluğu veya alerji gibi gözü tahriş eden durumlar da refleks olarak gözyaşını artırabilir. Doktor muayenesi ile ayırıcı tanı yapılır.

Göz pınarı neden iltihaplanır?

Gözyaşı kanalı tıkalı olduğunda, gözyaşı kesesinde biriken gözyaşı bakteri üremesi için uygun bir ortam oluşturur ve bu da ağrılı bir enfeksiyona (dakriyosistit) yol açar.

Bebeklerde gözyaşı kanalı tıkanıklığı nasıl anlaşılır?

Doğumdan sonra başlayan, bir veya iki gözde sürekli sulanma, çapaklanma ve kirpiklerde yapışma en tipik belirtilerdir.

Bebeklerde sondalama ne zaman gerekir?

Doğru masaj tekniğine rağmen 9-12. aylara kadar tıkanıklık devam ederse sondalama işlemi düşünülür.

Gözyaşı kanalı ameliyatı (DSR) nasıl yapılır?

Genellikle burun içinden endoskopik olarak, gözyaşı kesesi ile burun arasında yeni bir kanal oluşturularak yapılır. Bu sayede tıkalı olan doğal kanal bypass edilmiş olur.

Endoskopik DSR mi, klasik mi?

Endoskopik DSR, ciltte iz bırakmaması ve daha hızlı iyileşme süresi gibi avantajları nedeniyle günümüzde daha sık tercih edilmektedir.

Silikon tüp ne işe yarar?

Ameliyatla açılan yeni yolun, iyileşme sürecinde kapanmasını önlemek için bir kalıp görevi görür ve birkaç ay sonra çıkarılır.

SGK gözyaşı kanalı ameliyatını karşılıyor mu?

Evet, gözyaşı kanalı tıkanıklığı ameliyatları (DSR) hem devlet hastanelerinde hem de özel hastanelerde SGK kapsamında yapılan ameliyatlardır.

Gözyaşı kanalı tıkanıklığı kendiliğinden geçer mi?

Bebeklerde ilk bir yaş içinde %90-95 oranında kendiliğinden geçer. Yetişkinlerde ise kendiliğinden geçmez, genellikle cerrahi tedavi gerektirir.

Göz pınarında ağrılı şişlik tehlikeli mi?

Evet, bu akut bir enfeksiyon (dakriyosistit) belirtisidir ve apseleşme riski nedeniyle acil antibiyotik tedavisi gerektirir.

Gözyaşı kanalına takılan tüp ne kadar kalır?

Genellikle 2 ila 6 ay arasında kalır ve sonra poliklinikte kolayca alınır.

Ameliyat sonrası göz sulanması devam eder mi?

Başarılı bir ameliyat sonrası göz sulanması şikayeti tamamen ortadan kalkar. Başarı oranı %95’in üzerindedir.

Gözyaşı kanalı tıkanıklığı görmeyi etkiler mi?

Doğrudan görmeyi bozmaz. Ancak sürekli sulanma, görüşü bulanıklaştırarak okuma gibi aktiviteleri zorlaştırabilir.

 Gözyaşı yolları hastalıkları, bebeklikten ileri yaşa kadar her dönemde karşımıza çıkabilen ve yaşam kalitesini olumsuz etkileyen durumlardır. Özellikle bebeklerde sabırlı bir takip ve doğru masaj uygulaması çoğu zaman yeterli olurken, yetişkinlerde modern endoskopik cerrahi yöntemlerle son derece başarılı ve kalıcı sonuçlar elde edilmektedir.

Gözyaşı kanalı tıkanıklığının nedenlerini ve size veya çocuğunuza en uygun tedavi yöntemlerini belirlemek için bir göz hastalıkları uzmanına başvurmanız önerilir.